نقش كمربند ايمني در حوادث رانندگي

نقش كمربند ايمني در حوادث رانندگي

چكيده :

حوادث ناشي از رانندگي نقش مهم و حساسي در تحميل زيانهاي سنگين اجتماعي و فردي در جوامــع كنوني
ايفا مينمايند . امروزه كمتر خانواده اي است كه از اينگونه سوانــح آسيبي نديده باشد .
بدون شك زيانبارترين اين صدمات مربوط به تلفات انساني و معلوليت هاست كه گذشته از اثرات مخربي كه بر خانواده ها دارد ، لطمات جبران ناپذيري نيز بر پيكره جامعه وارد مي كند . اينگونه است كه اتخاذ تمهيدات و تصميمات فوري در راستاي حفظ سلامت و ارتقاي ايمني رانندگان و سرنشينان وسايل نقليه بمنظور كاستن از اين زيانها ضروري مي نمايد .
يكي از راهكارهاي افزايش ايمني رانندگان و سرنشينان وسايل نقليه در تصادفات رانندگي ، استفاده از كمربند
ايمني است . بر اساس مطالعات صورت گرفته در خصوص توزيع جراحات ناشي از تصادفات در بدن افراد ،۴۰ %
از ناحيه سر ، ۳۰ % از ناحيه بالاتنه ، ۱۵ % از ناحيه دستها و ۱۵ % از ناحيه پاها دچار جراحت شده اند . بدين
ترتيب تأثير استفاده از كمربند ايمني در مهار و ايمني سر و بالاتنه اين افراد به ميزان ۷۰ % از صدمات مغزي ،
نخاعي و داخلي آنان خواهد كاست .
آمارهاي مرتبط با كمربند ايمني در اروپا و آمريكا :
الف- در سال ۲۰۰۴ عمده تلفات در گروه سني زير ۴۴ سال بدليل صدمات مغزي و نخاعي بوده است .
ب – سالانه ۳۵ هزار نفر در آمريكا در اثر تصادفات رانندگي جان مي بازند كه در صورت استفاده از كمربند
ايمني ، ۵۰ % آنان يعني ۱۷۰۰۰ نفر از بين نمي رفتند .
پ – استفاده كامل و صحيح از كمربند ايمني باعث كاهش ۵۰ درصدي جراحات و كاهش ۶۰ الي ۷۰ درصدي
تلفات در حوادث رانندگي ميگردد .

مقدمه :

تصادفات ترافيكي از عوامل بسيار مهم مرگ و مير و صدمات شديد جاني و مالي بوده و آثار سنگين اجتماعي ،
فرهنگي و اقتصادي آن جوامع بشري را به شدت مورد تهديد قرار داده است . شدت اين صدمات در كشورهاي
در حال توسعه بيشتر بوده و تعداد و شدت تصادفات در اين كشورها در مقايسه با كشورهاي توسعه يافته
چندين مرتبه بالاتر است . ضايعات ترافيكي در جامعه امروزي حتي در كشورهاي توسعه يافته يك موضوع
مهم در بحث سلامت و اقتصاد عمومي ميباشد . از منظر جامعه و عموم ، دلايل انساني و اقتصادي قوي براي
پرداختن به اين موضوعات وجود دارد . مطالعه نتايج تحقيقات در مورد هزينه تصادفات در كشورهاي مختلف
نشان ميدهد كه ارقام مربوط به اين هزينه ها بطور تصاعدي در حال افزايش است . اصولا” اين هزينه ها از دو
بخش اصلي تشكيل مي شود كه شامل هزينه هاي مستقيم و غيرمستقيم است . هزينه هاي غير مستقيم كه
شامل قيمت جان انسانها و آثار منفي اقتصادي معلوليتها و جراحات رواني و تزلزل خانواده ها و غم و غصه
ميشود . گرچه هنوز هيچ محققي ادعا نمي كند كه رقم دقيق آنرا نميداند اما هر چه تحقيقات كاملتر و عميق
تر انجام مي شود ، تخمين دانشمندان براي آثار منفي اقتصادي اين بخش از ضايعات تصادفات بشدت بالا مي
رود كه اين وضع در كشورهاي در حال توسعه شديدتر است .
در اين راستا تلاش ، تحقيق و برنامه ريزي بمنظور ارتقاء كيفيت در موضوع تحرك و ايمني استفاده كنندگان
از خودروها ضرورت داشته و آثار مثبتي درپي خواهد داشت . وجود رابطه مستقيم و تنگاتنگ بين تحرك و
سرعت در جابجائي از يك سو و ايمني از سوي ديگر ، پيش بيني و اتخاذ راهكارهائي با هدف ارتقاء كيفيت
اين موضوعات بنحويكه افزايش ايمني باعث محدوديت سرعت تحرك نگردد را ضروري نموده است . از
جمله راههاي افزايش ايمني در حوادث رانندگي كه با تحرك نيز منافاتي ندارد ايمن سازي بخش هائي از
وسيله نقليه و توجه به سيستم هاي استاتيكي محافظت از سرنشين ( كمربند ايمني ) در مهندسي وسيله
نقليه مي باشد .

تاريخچه :

از نظر ترافيك ، مهندسي وسيله نقليه ، ايمن سازي بخش هائي از وسيله نقليه است كه در حوادث رانندگي
باعث آسيب رساني به فرد يا افراد درگير درتصادف ميگردد . در مورد ايمن سازي سرنشينان وسائل نقليه
بويژه در چند دهه گذشته اقداماتي بمنظور استفاده از وسايل جاذب انرژي ناشي از تصادفات از قبيل طراحي
مواد ضربه گير نـرم در بخش هاي داخلي اتومبيل مانند كيسه باد و كمربند ايمني صورت پذيرفته است .
هرچند كمربند ايمني در خودروهائي كه از سال ۱۹۶۸ در ايالات متحده بفروش مي رسيدند اجباري بود ولي
قوانين مصﹼوبي در جهت الزام افراد به استفاده از آن وضع نشده بود . ميزان استفاده از كمربند ايمني از ۱۱
درصد در سال ۱۹۸۰ به ۶۸ درصد در سال ۱۹۹۵ رشد كرده است . سازمان ايمني ترافيكي بزرگراههاي ملي
آمريكا ( NHTSA ) مطالعات تأثير كمربند ايمني را از سال ۱۹۸۴ بعهده گرفته و مشخص شده است كه
۴۰ تا ۵۰ درصد خطر تلفات بدليل استفاده از كمربند ايمني كاهش يافته است .
نخستين تلاش در جهت استفاده از كمربند ايمني اتومبيل به شكل قانوني توسط انجمن پزشكي اتومبيل
آمريكا (AAAM ) در نيويورك صورت گرفت . تأثير اين تلاش موفقيت آميز بقدري بود كه تا سال ۱۹۹۱ در
ايالات مختلف آمريكا ۳۶ قانون در اين رابطه وضع گرديد .

کمربند ایمنی چیست؟

۱/۳ ـ تعريف اول: در آئين نامه اجرائي قانون استفاده اجباري از كمربند و كلاه ايمني آمده است ، كمربند
ايمني تسمه اي است كه نيم تنه بالاي راننده و هر يك از سرنشينان را تحت كنترل و مهار ايمن خود قرار
ميدهد تا هنگام ضرورت ، همچون كاهش ناگهاني سرعت يا توقف آني خودرو كه ممكن است ناشي از ترمز يا
برخورد با جسم ديگري يا حوادث ديگر رانندگي باشد ، مانع از جدا شدن سرنشينان و راننده از صندلي خود و
اصابت به شيشه جلو يا ساير قسمتهاي داخل و يا پرتاب به خارج از خودرو شود .
۲/۳ـ تعريف دوم: در مصوّبه كميته ملي استاندارد خودرو و نيرو محركه آمده است ، به چيدماني از تسمه ها با
سگك محكم كننده ، وسايل تنظيم و اتصالاتي كه قابل مهار به خود هستند گفته ميشود كه خطر آسيب
ديدگي در تصادف يا كاهش ناگهاني شتاب خودرو را ، با محدود كردن حركت بدن سرنشيني كه كمربندايمني
را بسته ، كاهش ميدهد . بطور كلي چنين چيدماني را مجموعه كمربند ايمني مي نامند . اين عبارت شامل هر
وسيله اي كه وظيفه جذب انرژي يا جمع كردن كمربند ايمني را بر عهده دارد ، نيز مي شود .
۳/۳ ـ ويژگيهاي كلي:كمربندها يا سيستم هاي محافظ بايد چنان طراحي و ساخته شوند كه وقتي به درستي
نصب مي شوند و توسط سرنشين مورد استفاده قرار مي گيرند به صورتي مطلوب عمل كنند و خطر آسيب
ديدگي بدني در هنگام تصادف را كاهش دهند . بخش هاي صلب و پلاستيكي كمربند ايمني مانند سگك ،
وسايل تنظيم كننده ، اتصالات و بخشهائي از اين قبيل ، نبايد داراي لبه هاي تيزي باشند كه باعث پارگي
ناشي از فرسايش تسمه شده و بايد چنان مستقر و نصب شوند كه در زمان استفاده عادي به زير صندلي
متحرك يا درب خودرو گير نكنند . ويژگيهاي تسمه ها بايد چنان باشد كه از توزيع يكنواخت فشار در
تمام عرض تسمه روي بدن كاربر اطمينان حاصل شود وحتي تحت بارنيز تاب برندارد . تسمه ها بايد                                          ظرفيت جذب و پخش انرژي را داشته باشند .

نقش كمربند ايمني در كاهش تلفات انساني

تأثير استفاده از كمربند ايمني در كاهش آمار تلفات قربانيان تصادفات رانندگي موضوع بسياري از
مطالعات در كشورهاي مختلف بوده است . بررسي ها نشان داده است ، در تصادفاتي كه از كمربند
ايمني استفاده شده ، ميزان تلفات كاهش پيدا كرده و از عمده ترين دلايل كاهش تلفات انساني در
حوادث رانندگي رعايت مقررات ايمني خودرو مي باشد . برترين علت اين تلفات در تصادفات وسايل
نقليه موتوري صدمات و آسيب هاي مغزي و نخاعي بوده است . رانندگان هنگاميكه در زمان تصادف
از وسيله نقليه به بيرون پرتاب شوند ، ۲۵ برابر زماني كه در داخل وسيه نقليه بمانند ، دچار تلفات و
جراحات مي گردنند ( پرتاب بعلت نبستن كمربند ايمني ) با توجه به اينكه در صورت عدم استفاده از
كمربند ايمني خطر پرتاب از شيشه اتومبيل و برخورد با شيشه جلو وجود دارد و لذا استفاده از
كمربند ايمني يكي از يهترين ابزارهاي دفاعي براي مقابله با حركات غير قابل پيش بيني ساير
رانندگان خصوصا رانندگاني كه بدلايل مختلف از قبيل خواب آلودگي ، مصرف مواد مخدر ، مصرف
الكل و …. از هوشياري و دقت لازم و كافي برخوردار نيستند نيز ميباشد . آمار و اطلاعات ارائه شده
توسط اداره ايمني ترافيك بزرگراههاي ملي آمريكا حاكيست با استفاده از كمربند ايمني ، مقايسه
شرايط فعلي با دهه گذشته نشان ميدهد كه تصادفات منجر به فوت در ازاء هر ۱۰۰ ميليون مايل سفر
از نرخ ۳ به ۶/۱ كاهش يافته است . نتيجه اينكه به ازاي يك درصد افزايش استفاده از كمربند ايمني
، ۱۷۲ نفر از مرگ و جراحات سالانه نجات مي يابند و نزديك به صد ميليون دلار در هزينه هاي مربوطه
صرفه جوئي مي شود .

ضرورت قوانين اجباري كمربند ايمني

در ايالت هائي كه مقررات درجه يك در آنها به مورد اجرا گذارده مي شود ، استفاده از كمربند
ايمني ۱۰ درصد بيش از ايالاتي است كه اجراي مقررات درجه دو در مورد رانندگان اعمال ميگردد .
در مورد هفت ايالتي كه مقررات از درجه ۲ به درجه ۱ تغيير يافته ، در نخستين سال پس از اين
جابجائي ميزان تصادفات منجر به فوت ۲۴ درصد كاهش يافت .
كاليفرنيا نخستين ايالتي بود كه قانون كمربند ايمني از درجه ۲ به درجه ۱ در آن تغيير يافت تا قبل
از اين جابجائي يعني تا سال ۱۹۹۳ ، ميزان استفاده از كمربند ايمني در اين ايالت ۷۰ درصد بود ولي
پس از جابجائي يعني تا پايان همان سال اين مقدار به ۸۳ درصد افزايش يافت .
در ايالت لوس آنجلس اين افزايش به ميزان ۲۰ درصد بوده است .
پيش بيني مي شود كه اگر در آمريكا موفق شوند نرخ استفاده از كمربند ايمني را به ۷۵ درصد
برسانند در حدود ۶/۳ ميليارد دلار در هزينه هاي درماني و اجتماعي صرفه جوئي مي شود .
از سال ۱۹۸۳ كمربند ايمني در آمريكا توانسته است جان بيش از ۴۰ هزار نفر را دار تصادفات نجات
دهد . فايده استفاده از كمربند ايمني به تنهائي در سال ۱۹۹۳ در آمريكا نجات جان ۵ هزار نفر راننده
بوده است .
اجراي كليه قوانين مربوطه هنگامي نتيجه بخش تر خواهد بود كه با برنامه هاي آموزشي ، تبليغ از
مجراي رسانه هاي گروهي و نظاير آنها توأم باشد .

قوانين اجباري كمربند ايمني در ايران

• بمنظور حفظ سلامت و ارتقاء ايمني رانندگان و سرنشينان خودروها در ايران ، قانون استفاده اجباري
• از كمربند و كلاه ايمني در تاريخ ۲۶ / ۱۱ / ۱۳۷۶ به تصويب مجلس شوراي اسلامي رسيد و آئين نامه اجرائي آن نيز در تاريخ ۲۶/۱۲/۱۳۷۹ توسط هيئت وزيران تصويب و بر اساس زمانبندي مندرج در آئين نامه فاز اول آن ظرف مدت سه ماه از اين تاريخ بمورد اجرا گذاشته شد . برابر مفاد آئين نامه
• بستن كمربند ايمني براي راننده و سرنشينان رديف اول وسايل نقليه در حال حركت در بزرگراههاي درون شهري ، كمربندي ها و جاده هاي بين شهري به استثناء اتوبوسها و ميني بوسهاي در اختيار شركت واحد ، معلولان ، بانوان باردار و كليه افراديكه به تائيد پزشك معالجشان داراي بيماري جسمي و ناتوانيهاي حركتي هستند ، الزامي مي باشد .
• متعاقبا” از تاريخ ۱۵ / ۸ / ۱۳۸۲ فاز دوم آن با الزامي شدن استفاده از كمربند ايمني براي رانندگان و سرنشينان كاميونها و همچنين رانندگان و سرنشينان رديف هاي اول و دوم ميني بوس ها و اتوبوسها ( به استثناي اتوبوسها و ميني بوسهاي در اختيار شركت واحد ) آغاز گرديده و فاز سوم آن نيز از تاريخ ۱۵ / ۸ / ۱۳۸۴ با اجباري شدن استفاده از كمربند ايمني براي كليه رانندگان و سرنشينان خودروها در تمامي راههاي درون و برون شهريبمورد اجرا گذاشته خواهد شد .

نتايج حاصله در طول زمان اجراي قانون استفاده اجباري از كمربند ايمني در ايران

• كاهش رشد تلفات انساني در صحنه تصادف از ۱۰ درصد در سال ۸۱ به ۹/۴ درصد در سال ۸۲ .
• كاهش شدت تصادفات از ۸/۴ درصد در سال ۸۱ به ۱/۴ درصد در سال ۸۳ .
• كاهش روند صعودي فوت شدگان از ۶/۱۷ درصد در سال ۸۲ به ۴/۱ درصد در سال ۸۳ .
• رشد ۱۰ و ۱۹ درصدي اعمال قانون رانندگاني كه از كمربند ايمني استفاده ننموده اند به ترتيب طي
• سالهاي ۸۱ تا ۸۳ و كاهش ۶۲ درصدي اين رشد در نيمه اول سال ۸۴ نسبت به مدت مشابه سال قبل .
• استفاده ۹۳ درصدي رانندگان و سرنشينان خودروها از كمربند ايمني در راههاي برون شهري و
  بزرگراههاي درونشهري .
• هر چند به دليل پيچيدگي و تعدد عوامل موثر بر وقوع تصادفات رانندگي نمي توان نتايج فوق را
  صرفا ناشي از اجراي قانون مذكور دانست ولي بدون شك نقش مهم و بسزائي از طريق فراگير نمودن
  استفاده از كمربند ايمني در حصول اين نتايج داشته است .